Κεντρική σημασία στο Ισλάμ έχουν τα καθήκοντα των πιστών μουσουλμάνων απέναντι στον Αλλάχ και την κοινότητα των πιστών (ούμμα). Πέντε είναι τα βασικά καθήκοντα, τα οποία αποκαλούνται «θεμέλια» ή «πυλώνες» της θρησκείας του Ισλάμ (αρκάν αλ-Ισλάμ ή αρκάν αλ-ντιν), επί των οποίων στηρίζεται ο «Οίκος του Ισλάμ». Οι πέντε αυτοί πυλώνες αποτελούν την έμπρακτη απόδειξη της απόλυτης αφοσίωσης του πιστού στον Θεό και τις εντολές του. Η τήρησή τους εξασφαλίζει στον πιστό την άξια συμμετοχή του στη ζωή της κοινότητας, με ισότητα και δεσμούς πίστεως, και την αναγνώριση της πίστης και αφοσίωσής του από τον Θεό.
Οι «πέντε πυλώνες του Ισλάμ» είναι:
- Η ομολογία πίστεως (σαχάντα)
- Η προσευχή (σαλάτ) πέντε φορές την ημέρα
- Η ελεημοσύνη (ζακάτ)
- Η νηστεία (σάουμ) κατά τη διάρκεια του κινητού σεληνιακού μηνός Ραμαντάν
- Το προσκύνημα ή «ιερή αποδημία» (χατζ) στη Μέκκα και την Μεδίνα
Σαχάντα: Ομολογία πίστεως
Δεν υπάρχει άλλος Θεός εκτός από τον Αλλάχ (και) ο Μωάμεθ είναι ο απόστολος του Αλλάχ
(Λα ιλάχα ίλα ’Λλαχ (ουά) Μουχάμμεντ(ου) ρασούλ(ου) ’Λλάχ).
Στην ομολογία πίστεως συνοψίζεται η κεντρική μουσουλμανική διδασκαλία της μονοθεΐας και της προφητικής αποστολής του Μουχάμμεντ. Η ομολογία πίστεως απαγγέλλεται πέντε φορές την ημέρα από τους πιστούς κατά τη διάρκεια της προσευχής, ψιθυρίζεται στο αυτί του νεογέννητου ανθρώπου τη στιγμή ακριβώς της γέννησής του και συνοδεύει τον μελλοθάνατο και το νεκρό στο ταξίδι της αιωνιότητας. Η Ομολογία Πίστεως δεν απαντά αυτολεξεί στο Κοράνιο, υπάρχουν όμως παρόμοιες ρήσεις από τις οποίες απορρέει [Σούρα Αλ-Ιμράν (3)132. Αλ-Aνφάλ (8):1. Αλ-Σαφάτ (37):35. Μουχάμμεντ (47):19].
Η πίστη αυτή στο Θεό και στο προφητικό αξίωμα του Μουχάμμεντ είναι η βάση του Ισλάμ. Δίχως την ομολογία αυτή δεν μπορεί να ανήκει κανείς στον «Οίκο του Ισλάμ». Για να είναι όμως πλήρης η πίστη, την ομολογία αυτή πρέπει να τη συνοδεύουν και τα υπόλοιπα τέσσερα θεμελιώδη καθήκοντα.
Σαλάτ: η προσευχή
Η βασική λατρευτική πράξη του μουσουλμάνου είναι η προσευχή. Το ένα έκτο του Κορανίου μιλά για την προσευχή, τις νίψεις και όλα όσα τη συνοδεύουν. Η προσευχή κατά τη μουσουλμανική παράδοση θεωρείται το «κλειδί του παραδείσου» και είναι υποχρεωτική για τους μουσουλμάνους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Οι άνδρες και τα αγόρια προσεύχονται χωριστά από τις γυναίκες και τα κορίτσια, για τις οποίες υπάρχει είτε ειδικός χώρος (γυναικωνίτης) στα τζαμιά είτε άλλο τζαμί.
Οι μουσουλμάνοι προσεύχονται πέντε φορές την ημέρα: το πρωί κατά την αμφιλύκη, το μεσημέρι, νωρίς το απόγευμα, αργά το απόγευμα κατά το λυκόφως, και αργά το βράδυ όταν αρχίζει η νύχτα. Το Κοράνιο αναφέρει μόνο τρεις υποχρεωτικές προσευχές: «Τηρείτε τις προσευχές και την προσευχή τη μεσαία, και να στέκεστε ενώπιον του Αλλάχ με ευλάβεια» [Σούρα αλ-Μπάκαρα (2): 238]. Η επίσημη προσευχή, η οποία έχει κατεξοχήν κοινωνικό χαρακτήρα, γίνεται το μεσημέρι της Παρασκευής (σαλάτ αλ-τζούμου‘α) στο κεντρικό τζαμί της κοινότητας όπου προηγείται κήρυγμα και ακολουθεί η προσευχή.
Πριν την τέλεση της προσευχής ο πιστός οφείλει να προβεί σε καθαρμούς (ουντού), σωματικούς και πνευματικούς, όπως η νίψη του προσώπου, των χεριών μέχρι τους αγκώνες και των ποδιών μέχρι τους αστραγάλους. Η προσευχή τελείται σε καθαρό χώρο, εντός ή εκτός τζαμιού, με νηφαλιότητα σωματική και πνευματική, και πάνω σε ειδικά προορισμένο χαλί προσευχής ή κάποιο άλλο πανί, αν δεν υπάρχει η δυνατότητα χαλιού, με σκοπό την οριοθέτηση του προσωπικού χώρου μεταξύ του πιστού και του Θεού.
Ο μουεζίνης από τον μιναρέ του τεμένους καλεί μελωδικά στην προσευχή. Οι πιστοί, ανυπόδητοι, αφού πλυθούν και ετοιμαστούν, στρέφονται προς την «κίμπλα» με κατεύθυνση την Μέκκα, και προσεύχονται. Η καθιερωμένη μουσουλμανική προσευχή έχει έναν αυστηρά καθορισμένο ρυθμό στον οποίο μετέχει ολόκληρο το σώμα με γονυκλισίες. Της προσευχής προΐσταται ο Ιμάμης στο τζαμί.
Τα βασικότερα λατρευτικά μέλη της μουσουλμανικής προσευχής είναι:
α) Σύντομες αναφωνήσεις, όπως «ο Αλλάχ είναι μεγάλος» ή «Μέγας ο Θεός» και η δοξολογία «κηρύσσω τη δόξα του Αλλάχ» ή «δόξα τω Θεώ». Όλες αυτές οι δεήσεις επαναλαμβάνονται πολλές φορές και κατά τη διάρκεια της ημέρας αυθόρμητα.
β) Κορανικές περικοπές, μεταξύ των οποίων εξέχουσα θέση κατέχει η πρώτη σούρα του Κορανίου, η Φάτιχα, η «έναρξη» ή το «άνοιγμα». Η Φάτιχα αποτελεί την καρδιά της μουσουλμανικής προσευχής.
Ζακάτ: η ελεημοσύνη
Η νομικώς καθορισμένη ελεημοσύνη ήταν αρχικώς ένα είδος φόρου για τις ανάγκες των φτωχών, χηρών και ορφανών, αλλά και των αναπήρων θρησκευτικών πολέμων και των απελεύθερων σκλάβων της ισλαμικής κοινότητας. Σήμερα τα περισσότερα μουσουλμανικά κράτη τηρούν την υποχρέωση αυτή και επιτετραμμένα για τη συλλογή της είναι τα υπουργεία «θρησκευτικών ή ισλαμικών υποθέσεων». Το «χρέος της ελεημοσύνης» αναφέρεται πολύ συχνά στο Κοράνιο και σε συνδυασμό με το καθήκον της προσευχής, καθώς η προσευχή θεωρείται κατεξοχήν καθήκον πίστης και έμπρακτης απόδειξης της υπακοής και αφοσίωσης προς τον Θεό, ενώ η ελεημοσύνη έμπρακτο χρέος στήριξης της κοινότητας. Η ελεημοσύνη συνεχίζει και διευρύνει το προϊσλαμικό ήθος της αραβικής φυλής, το οποίο στηριζόταν στην φιλοξενία, και θεωρείται καθήκον κάθε ενήλικα μουσουλμάνου. Παρέχεται σε χρήμα ή σε είδος επί τη βάση λεπτομερών διατάξεων της ισλαμικής νομοθεσίας (Σαρία). Κατά μέσο όρο ο κάθε πιστός προσφέρει το 2.5% της περιουσίας του.
Σάουμ: η νηστεία
Το Κοράνιο επιβάλλει νηστεία 29 έως 30 ημερών τον χρόνο για όλους τους πιστούς που είναι σωματικώς και πνευματικώς υγιείς. Η νηστεία αυτή τελείται κατά τον μήνα Ramadan (Ραμαζάνι), τον ένατο μήνα του μουσουλμανικού σεληνιακού έτους και συνδέεται με το γεγονός της αποκάλυψης του Κορανίου το έτος 610 μ.Χ. στο όρος Χίρα της Μέκκας, τη «νύχτα του θείου θεσπίσματος» (Λαϊλάτ αλ-Καντρ). Το Ραμαζάνι αρχίζει και λήγει με την εμφάνιση της νέας σελήνης. Κατά τη διάρκεια της μέρας απαγορεύεται οποιαδήποτε λήψη τροφής αλλά και άλλων ουσιών, όπως ο καπνός. Από τη δύση, όμως, έως την ανατολή του ηλίου αίρονται όλοι οι περιορισμοί. Πολλά χαντίθ (μουσουλμανικές παραδόσεις/ρήσεις) αναφέρονται λεπτομερώς στην ακριβή τέλεση της νηστείας. Η τελευταία ημέρα της νηστείας γιορτάζεται με λαμπρότητα από σύσσωμη τη μουσουλμανική κοινότητα και θεωρείται ως η επισφράγιση της «κοινωνικής και αδελφικής» ζωής των μουσουλμάνων.
Χατζ: το προσκύνημα ή «η ιερή αποδημία»
Πρόκειται για το ετήσιο προσκύνημα στους ιερούς τόπους της Μέκκας καθώς και στον τάφο του Προφήτη Μουχάμεντ στην Μεδίνα. Ο μήνας του ιερού προσκυνήματος ονομάζεται Δουλ Χίτζα. Οι προσκυνητές ντυμένοι λευκούς μανδύες, άνδρες και γυναίκες, γυρίζουν επτά φορές γύρω από το ιερό της Κάαμπα και ασπάζονται τον ιερό λίθο που βρίσκεται στο κέντρο του. Το χατζ είναι «καθήκον» του θρησκευτικού νόμου για κάθε μουσουλμάνο. Όνειρο του κάθε πιστού είναι να επισκεφτεί τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του τους ιερούς τόπους του Ισλάμ.
Σύμφωνα με το Κοράνιο [Σούρα αλ-Χατζ (22): 27-30 και αλ-Μπάκαρα (2):196], το χατζ είναι καλό να πραγματοποιηθεί τουλάχιστον μια φορά κατά τη διάρκεια της ζωής του κάθε πιστού και από όλους όσοι είναι σωματικά και οικονομικά ικανοί να κάνουν το ταξίδι. Η συγκέντρωση του πλήθους κατά την διάρκεια του χατζ στη Χιτζάζ, συνιστά τη μεγαλύτερη ετήσια θρησκευτική συνάθροιση ανθρώπων στον κόσμο.
Το χατζ είναι συνδεδεμένο με την ζωή του Μωάμεθ, ενώ το τελετουργικό του προσκυνήματος θεωρείται από τη μουσουλμανική παράδοση ως πρϋπάρχον ήδη από την εποχή του Αβραάμ, ο οποίος μαζί με τον γιο του Ισμαήλ ανόρθωσαν το ιερό της Κάαμπα. Οι προσκυνητές μπορούν να πραγματοποιήσουν προσκύνημα στη Μέκκα και σε άλλες χρονικές περιόδους, το επονομαζόμενο μικρό προσκύνημα ή Ούμρα.
Πρόσφατα σχόλια